Provenance: Provenance : Estate of Don Francisco Zaragoza of Singalong, Manila

ABOUT THE WORK

Transcribed KKK N.M.A.N.B. Kiniquilala naming isa sa nag tatangol ng bayang Katagalugan. Pinagkaisahan naming lahat na mga Kapatid na itinapon ng ating kalabang mga ganid na Kastila, dito sa bayan ng Marianas, ayon sa mulang gulo ng ika-dalauang pu at anim ng Agosto, ng taong, isang libo walong daan at siam na pu at anim; sa bagay na ito, ipina-mamanhik naming ng buong kapa-kumbabaan na mangyaring ikamit mo po ang iyong mahalagang pag-aampon dito sa mga alagad mong napa-layo sa piling ng iyong pag-kakandili; na mang-yaring ikapakuha mo kaming lahat dito sa Marianas, ng upang mapanibulos ang mga matibay na panunumpa at pag gugol ng aming buhay na ikinakaya sa kalaban; At isa sa roon dito sa bayang ito ay totoong malaqui ang aming pagtitiis ayon sa mga alipusta ng tao dito, sa aming mga magkakasama, dahilan sa pag mamasakit nila sa Kastila na binihag ng Americano ng ikadalawang pu ng Junio ng taong isang libo walong daan at siam na pu at walo; at walang natira dito kung hindi ang administrador dito nga say bayang ito, na siyang tumayong sangunian; sa bagay na yaon ay pinag isipan na kami ng aming ikapapahamak; sapagka’t ang wika ng ibang tao dito ay hindi na magakakaganoon ang Kastila kung hindi dahil sa Tagalog. Kaya nga ang lahat ng iniisip ay ang aming ikapahamak Isa pa na ipinag-bigay alam namin sa inyo, ang guinawa ng tao dito, sa Precidariong dumating dito ng buan ng Diciembre ng taong isang libo walang daan at siam na pu at anim, na galing sa Iligan, sapagcat gumalaw din sila doon. Kapag dating dito ay kinulong sa kalaguimdaguim na bilanguan at pinagbabaril di umano ay walang natira kung hindi mayroon lamang dalauang pu; caya nga mulitmuli ang aming pamanhati na para ba ninyong anoo na kami ng ipa oui na ninyo diyan sa Maynila. Ito na lamang at wala ng iba, nag iintay kaming lahat ng inyong maguiguing hatol at kalakip ang pag iintay ng inyong maguiguising utos at natatalaga sa lahat ng oras itong inyong mga lingkod na natatala sa ibaba nito. Signed with 24 names in the Katipunan code. Notes from KKK scholar Jim Richardson : “The Katipuneros have been stuck in a Guam prison camp for two years, and want to come home. A few of the names are recognizable, and they include some of the first Katipuneros to be arrested – in the Pasong Tamo and Novaliches areas, shortly after the “unang putukan” near Tandang Sora’s place on August 26, 1896. “The letter mentions that specific date in their letter, and also June 20, 1898, the day US warships had arrived in Guam and ended Spanish rule there. It also refers to the killing of 85 Filipino deportados in December 1896, when the prison guards had opened fire to prevent a mass breakout. “The letter most likely dates from 1898 or 1899. Perhaps the Katipuneros hadn’t received much news from Manila, and don’t know how the revolution has changed since August 1896. “Their names are written in Katipunan code, together with their Katipunan aliases, and they address their letter to a defender of the “bayang Katagalugan”. They probably hadn’t heard that in July 1898 Aguinaldo proclaimed the Katipunan had ceased to exist, or that the name “Katagalugan” was now rarely used. “Most, maybe all, of the signatures are in the same handwriting, so this document could be a copy kept by the Katipuneros in Guam, not the letter they actually sent.” They plead with the man they think is their defender — Andres Bonifacio, perhaps — to take them home from the hellish exile they suffer.